مبانی متافیزیکی اندیشه اسلامی بنیانی برای تکوین نظریه‌های روان‌شناختی

نویسنده

چکیده

نظریه‌های علمی در ورای خود، دارای مبانی متافیزیکی هستند، خواه این امر به صراحت بیان شود یا نشود. این مبانی نقش مهمی را در تحول نظریه‌های علمی، تقریباً در همه مراحل آن، ایفا می‌کنند. در نظر گرفتن دیدگاه‌ها متافیزیکی جدیدی به منزله مبانی نوین، می‌تواند منجر به فراهم آوردن نظریه‌های علمی نوینی خواهد شد. در این مقاله، دیدگاه اسلام در باب ماهیت آدمی، به منزله مبانی نوینی برای بسط علوم انسانی، به ویژه روان‌شناسی، پیشنهاد شده است. براساس‌ این دیدگاه در مورد انسان، اصول معینی برای تبیین عمل در اختیار خواهد بود. اصول زیر پیشنهاد شده‌اند: عقلانیت، تصمیم‌گیری‌، جدال ورزی، خودفریبی، تحریف نظام‌مند، و اضطرار. برای نشان دادن این که این دیدگاه در روان‌شناسی مورد نیاز است، تحلیلی از نظریه اسکینر در باب عمل صورت پذیرفته است. هر چند وی اصرار می‌ورزد که هم خصیصه التفاتی عمل آدمی و هم قصد، در نظریه وی مورد توجه قرار گرفته است، در این مقاله استدلال شده است که سبک وی در تبیین، مکانیستی است و این سبک، قاصر از آن است که بتواند قصد و خصیصه التفاتی عمل آدمی را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Metaphysical Foundation of Islamic Thought for Developing Human Sciences (Emphasizing Psychology)

نویسنده [English]

  • Kh. Bagheri
چکیده [English]

Scientific theories have metaphysical foundations whether explicitly expressed or these foundations play important role in development of scientific theories in almost all aspects of development. Considering new metaphysical views as new foundations could lead to providing new scientific theories. In this article, Islamic views on human nature are suggested as new foundations for developing the humanities particularly psychology. In this suggestion, the human is considered as agent whose action is based on three bases, namely belief, desire, and will. According to this view of human, determined principles for explaining the action would be possible. These principles are suggested: Rationality, decision - making, challenging, self-deception, systematic distortion, and helplessness. In order to show that this view is needed in psychology, an analysis is accomplished the Skinner’s theory of action. Even though he insists that intentionality, as well as intention has been accounted in his theory, it is argued that his style of explanation is mechanistic and falls short of explaining intention and intentionality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Metaphysical foundations
  • Science
  • Islam
  • Explanation
  • Action
  • Intention
  • Intentional
  • Operant conditioning