اثربخشی درمان شناختی ـ رفتاری بر سرمایه های روان‌شناختی و سلامت روان مادران کودکان ناتوان ذهنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روان‌ شناسی بالینی، دانشگاه شهاب دانش قم، ایران.

2 استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشگاه شهاب دانش، قم، ایران

چکیده

مقدمه: مراقبت از کودک عقب‌ماندة ذهنی خود استرس‌زا است و به‌طور خاص مادران کودکان مبتلا به کم‌توانی ذهنی از سلامت جسمانی، روابط اجتماعی و سلامت روانی ضعیف‌تری نسبت به والدین کودکان عادی برخوردار هستند. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان شناختی ـ رفتاری بر سرمایه‌های روان‌شناختی و سلامت روان مادران کودکان ناتوان ذهنی است.
روش: تحقیق از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش اجرا آزمایشی با یک گروه آزمایش و یک گروه گواه به همراه پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون بود. جامعة آماری شامل کلیة مادران دارای فرزند ناتوان ذهنی مراجعه‌کننده به مدارس استثنایی و مؤسسات توان‌بخشی شهر قم بود. از بین آن‌ها 26 نفر که دارای معیارهای ورود بودند، به شیوة تصادفی به‌عنوان نمونة پژوهش انتخاب و در دو گروه 13 نفری آزمایش و گواه جای‌گذاری شدند. گروه آزمایش درمان شناختی ـ رفتاری را در 8 جلسه 60 دقیقه‌ای دریافت کرد. طی این مدت گروه گواه در لیست انتظار قرار داشت و مداخله‌ای دریافت نکرد. برای گردآوری داده‌ها از فهرست تجدیدنظرشده علائم روانی (SCL90-R) «دراگوتیس» و همکاران (1984) و پرسشنامه سرمایه روان‌شناختی (PCQ) لوتانس و همکاران (2007) استفاده شد. تحلیل داده‌ها در نرم‌افزار SPSS با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره صورت گرفت.
نتایج: یافته‌ها نشان داد بین میانگین نمرات پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمایش و گواه در نمرات متغیرهای سرمایه‌های روان‌شناختی و سلامت روان تفاوت معناداری وجود دارد (0001/0>p). بدین معنا که درمان شناختی‌ـ رفتاری منجر به بهبود سلامت روان و ارتقاء سرمایه‌های روان‌شناختی در گروه آزمایش شد.
بحث و نتیجه‌گیری: بر این اساس درمان شناختی ـ رفتاری می‌تواند به‌عنوان الگویی مناسب، مطمئن و اثربخش در پیشگیری مشکلات روانی و ارتقاء سرمایه‌های روان‌شناختی مادران دارای فرزند عقب‌ماندة ذهنی به کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Reality Therapy on Psychological Capital and Mental Health of Mentally Retarded Children's Mothers

نویسندگان [English]

  • Mehrnoosh Sadat Seidi 1
  • Mahboubeh Dastani 2
1 Master of Clinical Psychology, Shahab Danesh University of Qom, Iran. mehrnoosh.
2 Professor assistant in Clinical Psychology, Shahab-Danesh University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Introduction: Taking care of a mentally retarded child can be stressful. In particular, mothers of children with intellectual disabilities experience poorer physical health, social relationships, and mental well-being compared to parents of typically developing children. This research aims to examine the impact of cognitive-behavioral therapy on the psychological well-being and mental health of mothers with mentally disabled children.
Method: The research was applied with a specific purpose and executed experimentally, using both an experimental group and a control group, as well as pre-test and post-test measures. The statistical population included all mothers with mentally disabled children who were attending exceptional schools and rehabilitation institutions in Qom. Among them, 26 individuals who met the entry criteria were randomly selected as the research sample and divided into two groups, each consisting of 13 people. The experimental group received eight 60-minute sessions of cognitive-behavioral therapy. During this period, the control group was placed on the waiting list and did not receive any intervention. To collect data, the Revised Inventory of Psychological Symptoms (SCL90-R) by Derogatis et al. (1984) and the Psychological Capital Questionnaire (PCQ) by Luthans et al. (2007) were used. Data analysis was conducted using SPSS software, employing a multivariate analysis of the covariance test.
Results: The study revealed a significant difference between the average pre-test and post-test scores of the experimental and control groups in the areas of psychological capital and mental health variables (p<0.0001). This indicates that cognitive-behavioral therapy resulted in improved mental health and enhanced psychological capital in the experimental group.
Discussion and Conclusion: Based on this, cognitive-behavioral therapy can be considered a suitable, reliable, and effective model for preventing psychological problems and enhancing the psychological well-being of mothers with mentally challenged children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Behavioral Therapy
  • Psychological Capital
  • Mental Health
  • Mentally Disabled

مراجع

  1. . فرامرزی، سالار؛ کرمی‌منش، ولی الهه؛ محمودی، مرتضی؛ فراتحلیل اثربخشی مداخلات روان‌شناختی بر سلامت روانی خانواده کودکان با نقص ذهنی (1390-1391). فصلنامه روان‌شناسی بالینی،1392؛ 13 (4).

    1. Kerenhappachu, M. S, and G. Sridevi. Care giver’s burden and perceived social support in mothers of children with mental retardation. International journal of scientific and research publications, 2014; 4 (4), 1-7.

    3.World Health Organization. Mental health: strengthening our response. Geneva: World Health Organization; 2016 Fact sheet 220; http://www.who.int/ mediacentre/factsheets/fs220/en/, accessed 19 August 2017.

    1. Ursua. M. P, Echegoyen. I. Self-Forgiveness, Self-Acceptance or intrapersonal Restoration? Open issues in the Psychology of Forgiveness. Papeles Del Psicologo, 2015; 36(3), 230-237.
    2. Harms, PD. Krasikova, DV. Luthans, F. Not me, but reflects me: Validating a simple implicit measure of psychological capital. Journal of Personality Assessment, 2018; 100 (5), 551-62.
    3. Pastor-Cerezuela, G. Fernández-Andrés, M. I. Pérez-Molina, D. & Tijeras-Iborra, A. Parental stress and resilience in autism spectrum disorder and Down syndrome. Journal of Family Issues, 2021; 42(1), 3-26.
    4. Zhao, M. Fu, W. The resilience of parents who have children with autism spectrum disorder in China: a social culture perspective. International Journal of Developmental Disabilities, 2022; 68(2), 207-218.
    5. سربلند، خیرالله. تأثیر سرمایه روان‌شناختی بر دلبستگی کاری با نقش واسطه‌ای توانمندسازی روان‌شناختی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 1398؛ 20 (3)، 65-76.
    6. آریاناکیا، المیرا؛ مرادی، علیرضا؛ حاتمی، محمد. اثربخشی درمان ترکیبی فعال‌سازی رفتاری کوتاه‌مدت و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی در کاهش نشخوار فکری. مجله روان‌شناسی، 1395؛ 78 (2)، 140-156.
    7. شوشتری، آزاده؛ رضایی، علی محمد؛ طاهری، الهام. اثربخشی گروه درمانی شناختی ـ رفتاری بر تنظیم هیجان، باورهای فراشناختی و نشخوار فکری زنان مطلقه. اصول بهداشت روانی، 1395؛ 18 (6).
    8. Curwen. B. Palmer, S. Ruddell, P. Brief cognitive behavioral therapy. London: Sage. 2000.
    9. دهقانی، یوسف. بررسی اثربخشی درمان شناختی ـ رفتاری بر سلامت روان و باورهای غیرمنطقی مادران دارای فرزند مبتلا به اوتیسم. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 1395؛ 26 (135)، 87-97.
    10. معتمدی‌نیا، رضا. اثربخشی درمان شناختی ـ رفتاری بر سلامت روان و باورهای غیرمنطقی مادران دارای فرزند مبتلا به درخودماندگی. سومین کنفرانس بین‌المللی نوآوری‌های اخیر در روان‌شناسی، مشاوره و علوم رفتاری، تهران، مؤسسه آموزش عالی نیکان، 1395.
    11. رئیسی، زهره؛ قاسم نژاد، سیده مدینه. اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر سرمایه روان‌شناختی زنان نابارور. چهارمین کنفرانس سراسری دانش و فناوری علوم تربیتی مطالعات اجتماعی و روان‌شناسی ایران، تهران، 1397.
    12. نصیری تاکامی، غلامرضا؛ نجفی، محمود؛ طالع‌پسند، سیاوش. مقایسه اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر و درمان شناختی رفتاری گروهی بر سرمایه‌های روان‌شناختی نوجوانان با علائم افسردگی. پژوهش‌نامة روان‌شناسی مثبت، 1399؛ 6 (2)، 79-98.
    13. ملیانی، مهدیه؛ اللهیاری، عباسعلی؛ آزاد فلاح، پرویز؛ فتحی آشتیانی، علی؛ طاولی، آزاده. اثربخشی درمان ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت و درمان شناختی رفتاری در واکنش‌پذیری شناختی و رضایت‌مندی از خود در زنان مبتلا به افسردگی اساسی عودکننده. مجله روان‌شناسی، 1393؛ 72 (4)، 393-407.
    14. Quinn, GP, Keough, M. Experimental Design and Data Analysis For Biologists. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
    15. Luthans, F. Youssef-Morgan, C. Avolio, B. J.Psychological capital: Developing the human competitive edge. New York: Oxford University Press, 2007.
    16. Karatepe, OM, Karadas, G. The effect of psychological capital on conflicts in the work=family interface, turnover and absence intentions. International Journal of Hospitality Management, 2014; 43, 132-43.

    20.Karatepe, OM, Karadas, G. Do psychological capital and work engagement foster frontline employees’ satisfaction? A study in the hotel industry. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 2015; 27(6), 1254-78.

    1. ضیاءالدینی، موحده. اثربخشی آموزش سرمایه روان‌شناختی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی و توانمندسازی شناختی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید باهنر کرمان T 1397.
    2. Derogatis, L.R. Rickels, K. Rock, A. The scl – 90 and the MMPI a step in the validation of a new self – report scale. The British Journal of Psychiatry. 1984, 128,280- 289.
    3. انیسی، جعفر؛ اسکندی، محسن؛ بهمن‌آبادی، سمیه؛ نوحی، سیما؛ تولایی، عباس... هنجاریابی چک‌لیست نشانه‌های اختلالات روانی (R-90-SCL) در کارکنان یک واحد نظامی. مجله روان‌شناسی نظامی، 1393، 17.
    4. فری، مایکل. راهنمای عملی شناختی درمانی گروهی. ترجمه مسعود محمدی و رابرت فرنام. تهران: رشد، 1397.
    5. Padesky, C. A. & Mooney, K. A. Strengths‐based cognitive–behavioural therapy: A four‐step model to build resilience. Clinical psychology & psychotherapy, 2012, 19(4), 283-290.

    26.Emerson E. Mothers of children and adolescents with intellectual disability: social and economic situation, mental health status, and the self-assessed social and psychological impact of the child’s difficulties.Journal of Intellect Disability Res, 2003; 47(5), 385-399.

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار