درمان چند بعدی معنوی: امکان تبیین پدیده‌های روانی (سلامتی و اختلال) با سازه‌های معنوی شخصیت بر اساس منابع دینی

نویسنده

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

     فرضیات اساسی روان‌درمانگری در مکاتب مختلف بر دیدگاه انسان‌شناسی آنها مبتنی هستند. اینکه در درمان چندبعدی معنوی چگونه پدیده‌های روانشناختی در حد خطوط کلی ودر سطح سازه‌های شخصیت، سلامت و اختلال را تبیین می‌کند، امکانی  است که مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به آن است. داده‌های پژوهش حاضر از تحلیل متون دینی مربوط به قرآن کریم و روایات در منابع معتبر، مصاحبه و مباحثه با کارشناسان دینی و روانشناسی و نیز متون نظری روان‌درمانگری متعارف به دست آمده و مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهند سازه‌های نظری مکاتب روان‌درمانگری که باوجود پشتوانه تجربی ضعیف، مبنای اصول درمان قرار می‌گیرند، اغلب بعد معنوی را، به‌رغم اصالت آن، نادیده می‌گیرند؛ اما اغلب آنها سازه‌ها یا مکانیزم‌های شناختی یا عقلانی را محور تبیین پدیده‌های روانشناختی قرار می‌دهند. سازه‌های شناختی - معنوی به ویژه عقلانیت خداسو نیز در منابع دینی مبنای مناسبی برای تبیین پدیده‌های روانشناختی است. قرآن انسان را مخلوقی با تعادل اولیه می‌داند. نظام ارزشیابی قوی و پیچیده‌ای (شناختی، عاطفی، ادراکی، معنوی)، او را برای طی مسیر سلامت یا اختلال روانی - معنوی حمایت و هدایت می‌کند. هسته اصلی نظام روانشناختی انسان عقل (یک سازۀ تشخیص‌گرِ فطری) است که تشخیص او در سازه دیگری به نام قلب (یک سازه تصدیق‌گر)، با پردازش داده‌های سازۀ ادراکی و طبیعی دیگر (صدر؛که تحت تأثیر نیروهای ضدعقل (جهل) نیز هست)، تعدیل و برای عمل آماده می‌گردد (سازه‌های اساسی شخصیت). تحول سالم شخصیت به سازمان‌یافتگی و وحدت این سه سازه مربوط است. مکانیزم سلامت؛ حفظ تعادل و خلوص، خود – مراقبت‌گری و خودنظم‌جویی بر اساس نظام ارزشیابی معنوی یا فعال‌سازی بعد معنوی است (زَکَّاها/تزکیه). مهمترین نشانۀ پویای سلامت روانی و فعال بودن بعد معنوی، وحدت‌یافتگی نظام روانشناختی با توجه به مفهوم «نور و ذکر» است و هدف آن شکوفایی استعدادهای فطری (فلاح) است. مکانیزم آسیب‌شناختی؛ تجربه و حفظ اعمال ناهمگون با نظام روانشناختی، با نشانه خشم، غم، ترس واضطراب و احساس گناه، است که به شکل پنهانکاری و تزئین یا تسویل (مانند دفاع‌های روانی) بقا می یابند (قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها) و نشانه بنیادین آن نومیدی در رسیدن به هدفهای مورد علاقه و واقعی در زندگی است. این تبیین‌ها اغلب تبیین‌های روانشناختی امروزی را نیز در بر می‌گیرد. با در نظر گرفتن بعد معنوی می‌توان سلامت و اختلال روانی - معنوی و نیز اصول روان‌درمانگری را بر اساس سازه‌های اساسی در انسان‌شناسی قرآن کریم تبیین کرد؛ بنابراین می‌توان سازه‌های شخصیتی جایگزینی را برای مداخلات روانشناختی در نظر گرفت. این کار در درمان چند بعدی معنوی در حوزه تجربی به کار گرفته شده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spiritual Multidimensional Therapy: Explanation of Psychological Phenomena (Health and Disorder) with Spiritual Constructs of Personality Based on Religious Resources

نویسنده [English]

  • Masood Janbozorgi
چکیده [English]

The basic assumptions of psychology are based on their anthropologic perspectives in different schools. The purpose of the current study is to explain how psychological phenomena determine health and disorder based on the outlines and personality constructs in spiritual multidimensional therapy.
Research data were obtained from the analysis of religious texts which are related to the Quran and traditions (Hadith) derived from valid resources, controversial and interview with religious and psychological experts and also from psycho-theoretical texts. Findings show that theoretical constructs of psychological schools which are the basis of treatment principle, despite the weak empirical background, often ignore its spiritual dimensions; but most of them consider cognitive mechanism or constructs as the base of explanation of psychological phenomena. Cognitive spiritual constructs especially God-oriented wisdom is also a suitable resource for explaining psychological phenomena. The Quran considers the human as a creature with primary equilibrium. A strong and complicated evaluation system (cognitive, emotional, spiritual, and perceptual) supports and guides him/her for passing a healthy life or managing psycho-spiritual disorder. The main core of human psychological system is wisdom (a diagnostic construct) which its diagnosis by another construct called heart (a confirmatory construct) is balanced and confirmed with other natural and perceptual constructs )chest, which is affected by anti-wisdom forces (ignorance)). Healthy development of personality depends on the organization and unity of these three constructs. Health mechanism; keeping balance and purity, self- care and self-regulation depend on spiritual evaluation system or activation of spiritual dimension (refinement). Unity of psychological system based on the concept of < the light and mention of the most merciful> is the main dynamic symptom of mental health and its purpose is to improve innate talents. Pathology mechanism includes experience and maintenance actions which are incompatible with psychological system, with symptoms of aggression, sadness, fear and guilt, which remain in the form of cover, decorate and adorn (such as psychological defense) and its fundamental sign is desperation in reaching the real goals of life. These explanations often include today's psychological explanations, too.
Regarding spiritual dimension, we can explain health and psycho-spiritual disorder and also psychotherapy principles based on fundamental constructs of anthropology in the Quran. Thus, we can consider alternative constructs for psychological interventions. It has been used in spiritual multi-dimension therapy in the experimental field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spiritual Multidimensional Therapy
  • Personality Constructs
  • Islamic Psychology
  • Spiritual Health and Pathology
  • Spiritual Therapy