بررسی اثربخشی فرزندپروری ذهن‌آگاه در کاهش مشکلات برونی‌‏سازی کودکان پسر دبستانی و رفتارهای فرزندپروری مادران آنها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشیار روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران .

3 دانشیار روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیّت مدرس، تهران، ایران.

4 استادیار روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران.

چکیده

مقدمه: مطالعه ‏های پیشین نشان داده‏اند عوامل خطر خانوادگی مثل فرزندپروری ضعیف، انضباط بی‏ثبات، خشک، غیرمنعطف و سختگیرانه و استرس والدین خطر ایجاد مشکلات رفتاری و عاطفی را در کودکان افزایش می‏دهند. فرزندپروری ذهن‌آگاه در پاسخ به کاستی‌ها و نقدهای وارد به برنامه‌های فرزندپروری رفتاری بر پایۀ به کار گرفتن اصول ذهن‌آگاهی تدوین شده است که به والدین اجازه می‌دهد کودکان‌شان را بدون پیش‌داوری درک کنند و در فرزندپروری بیشتر پاسخگو و کمتر واکنشی باشند. از این رو پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر مداخلۀ فرزندپروری ذهن‌آگاه بر مشکلات برونی‏سازی کودکان پسر دبستانی و رفتارهای فرزندپروری مادران آنها در جامعۀ ایران طراحی شده است.
روش: پژوهش حاضر پیرو طرحی از نوع  شبه آزمایشی با پیش آزمون، پس آزمون و گروه کنترل همراه با پیگیری است. برنامۀ آموزش فرزندپروری ذهن‌آگاه به عنوان متغیر مستقل و مشکلات برونی‏سازی کودکان و رفتارهای فرزندپروری مادران آنها، به عنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شده‏اند. جامعۀ مورد مطالعه شامل مادران دارای کودکان پسر دبستانی دچار مشکلات برونی‏سازی در شهر کرج بود. نمونۀ پژوهش شامل 18 نفر از مادران کودکان دچار مشکلات برونی‏سازی است که ملاک‏های ورود به پژوهش را داشته‌اند. نمونه‏گیری در دو مرحلۀ در دسترس و مبتنی بر هدف انجام شد. از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر (طرح آمیخته) با استفاده از نرم افزار اس. پی. اس. اس. نسخه 20، جهت تحلیل داده‌ها استفاده شده است.
نتایج: تحلیل داده‌ها نشان داد که گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل، پس از پایان جلسه‌های آموزش فرزندپروری ذهن‌آگاه، کاهش معناداری در نمرۀ کلی نشانه‌های برونی‌سازی نشان می‌دهد. اثر مداخله پس از 2 ماه نیز به شکل معناداری حفظ شد. دیگر یافتۀ مطالعه نشان می‌دهد گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل، پس از پایان جلسه‌های آموزش فرزندپروری ذهن‌آگاه، بهبود معناداری در رفتارهای فرزندپروری و کاهش رفتارهای منفی در تعامل با فرزندشان نشان دادند. اثر مداخله پس از 2 ماه نیز به شکل معناداری حفظ شد.
بحث و نتیجه‌گیری: نتایج از اثربخشی آموزش فرزندپروری ذهن‌آگاه در کاهش مشکلات برونی‌سازی و بهبود رفتارهای فرزندپروریِ مادران دارای کودکان پسر دچار مشکلات برونی‌سازی حمایت می‌کند. به این ترتیب امکان به کارگیری این روش در نمونه‌های ایرانی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the effectiveness of mindful parenting on reducing the externalizing problems of male primary school students and their mothers' parenting behaviors

نویسندگان [English]

  • Fateme Khazaei 1
  • Mohammad Reza Shairi 2
  • Parviz Azadfalah 3
  • Mohammad Reza Jalali 4
1 Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Introduction: Previous studies have shown that family risk factors such as poor parenting, unstable, strict, inflexible and harsh discipline, and parental stress increase the risk of developing any of behavioral and emotional problems in children. Mindful parenting is based on the principles of mindfulness that have been developed in response to the shortcomings and criticism of behavioral parenting programs. Mindful parenting allows parents to understand their children without prejudice and to help parents be more responsive and less reactive in parenting. Therefore, the present research aimed to determine the effectiveness of mindful parenting on reducing the externalizing problems of male primary school students and their mothers' parenting behaviors in Iranian society.
Method: This was quasi-experimental research with a pretest-posttest, follow-up and a control group design. The mindful parenting education program is considered as an independent variable and the externalizing problems of children and their mothers' parenting behaviors are considered as dependent variables. The research population included all mothers of male primary school students with externalizing problems in Karaj. The research sample consisted of 18 mothers of children with externalizing problems who met the inclusion criteria in research. Sampling was performed in two stages of available and purpose-based methods. The data were analyzed using repeated measures (mixed design) in SPSS software Version 20.
Results: Data analysis showed that there was a significant decrease in the overall score of externalizing symptoms in the experimental group compared with the control group after the end of mindful parenting education sessions. The effect of the intervention was significantly kept after 2 months. Another finding of the research showed that there was a significant improvement in parenting behaviors and a reduction in negative behaviors in interaction with their children in the experimental group compared with the control group after the end of mindful parenting education sessions. The effect of the intervention was significantly kept after 2 months.
Discussion and conclusion: The results of the research support the effectiveness of mindful parenting education in reducing externalizing problems and improving parenting behaviors of mothers of male children with externalizing problems. Therefore, it is possible to use this method in Iranian samples
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Externalizing Problems
  • Parenting Behaviors
  • Mindful Parenting

مراجع

 1-  انجمن روان پزشکی آمریکا. راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی ویرایش پنجم. ترجمه فرزین رضاعی و همکاران. تهران: انتشارات ارجمند. 1395.
2- Ford T, Goodman R, Meltzer H. Service Use Over 18 Months among a Nationally Representative Sample of British Children with Psychiatric Disorder. Clinical Child Psychology and Psychiatry. 2003; 8(1):37-51.
3- Angold A, & Costello  EJ. Epidemiology of depression in children and adolescents. In I. Goodyer (Ed.), The depressed child and adolescent. (2nd edn. pp. 143–178). 2001; Cambridge, UK: Cambridge University Press.
4- Burt SA, Krueger RF, McGue M, Iacono W. Parent-child conflict and the comorbidity among childhood externalizing disorders. Arch Gen Psychiatry. 2003 May;60 (5):505-13.
5- Bögels S, Hoogstad B, van Dun L, de Schutter S, Restifo K. Mindfulness Training for Adolescents with Externalizing Disorders and their Parents. Behavioural and Cognitive Psychotherapy. Cambridge University Press; 2008;36(2):193–209.
6- Moffitt TE. Adolescence-limited and life-course-persistent antisocial behavior: a developmental taxonomy. Psychol Rev. 1993 Oct;100(4):674-701.
7- Nixon RD. Treatment of behavior problems in preschoolers: a review of parent training programs. Clin Psychol Rev. 2002 May;22(4):525-46.
8- Abikoff H, Klein RG. Attention-deficit hyperactivity and conduct disorder: comorbidity and implications for treatment. J Consult Clin Psychol. 1992 Dec;60(6):881-92.
9- Campbell SB, Pierce EW, Moore G, Marakovitz S, Newby K. Boys' externalizing problems at elementary school age: Pathways from early behavior problems, maternal control, and family stress. Development and Psychopathology. Cambridge University Press; 1996. 8(4):701–19.
  10-Forgatch MS, Bullock BM, & Patterson GR. From theory to practice: Increasing effective parenting through role-play. In H. Steiner (Ed.), Handbook of mental health interventions in children and adolescents: An integrated developmental approach. 2004. pp. 782-813. San Francisco: Jossey-Bass.
11- Nicholson BC, Fox RA, & Johnson SD. Parenting young children with challenging behaviour. Infant and Child Development. 2005 14: 425-428.
12- Baumrind D. Patterns of parental authority and adolescent autonomy. New Directions for Child and Adolescent Development. 2005 (108): 61-69.
 13- جلالی، محسن؛ پور احمدی، الناز؛ طهماسیان، کارینه؛ و شعیری، محمدرضا. "تأثیر آموزش برنامه فرزندپروری مثبت بر کاهش علایم کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای". مجله دانشور رفتار، (34)14، 1389: 29-38.
14- Barkley RA, Fischer M, Smallish L, Fletcher K. Young adult follow-up of hyperactive children: antisocial activities and drug use. J Child Psychol Psychiatry. 2004 Feb;45(2):195-211.
15- Dumas JE. Mindfulness-based parent training: strategies to lessen the grip of automaticity in families with disruptive children. J Clin Child Adolesc Psychol. 2005 Dec;34(4):779-91.
16-Bargh JA, & Ferguson MJ. Beyond behaviorism: On the automaticity of higher mental processes. Psychological Bulletin. 2005;.126: 925–945.
17- van den Hoofdakker BJ, Nauta MH, van der Veen-Mulders L, Sytema S, Emmelkamp PM, Minderaa RB, Hoekstra PJ. Behavioral parent training as an adjunct to routine care in children with attention-deficit/hyperactivity disorder: moderators of treatment response. J Pediatr Psychol. 2010 Apr;35(3):317-26.
18- Kabat-Zinn M, & Kabat-Zinn J. Everyday blessings: The inner work of mindful parenting. 1998; New York: Hyperion.
19- Duncan LG, Coatsworth JD, Greenberg MT. A model of mindful parenting: implications for parent-child relationships and prevention research. Clin Child Fam Psychol Rev. 2009;12(3):255-270.
20- Bögels SM, & Restifo K. Mindful parenting: A guide for mental health practitioners. 2013; New York: Springer.
21- Segal ZV, Williams JMG, Teasdale JD. Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Depression: A New Approach to Preventing Relapse. 2002; New York: Guilford Press.
22- Brown KW, Ryan RM. The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological well-being. J Pers Soc Psychol. 2003 Apr;84(4):822-48.
23- Kabat-Zinn J: Mindfulness-based interventions in context: past, present, and future. Clin Psychol Sci Pract 2003; 10:144–156.
24- Townshend K, Jordan Z, Stephenson M, Tsey K. The effectiveness of mindful parenting programs in promoting parents' and children's wellbeing: a systematic review. JBI Database System Rev Implement Rep. 2016 Mar;14(3):139-80.
25- Coatsworth JD, Duncan LG, Nix RL, Greenberg MT, Gayles JG, Bamberger KT, Berrena E, Demi MA. Integrating mindfulness with parent training: effects of the Mindfulness-Enhanced Strengthening Families Program. Dev Psychol. 2015 Jan;51(1):26-35.
26- Sawyer Cohen JR. Mindful parenting: a call for research. J Child Family Stud. 2010; 19( 2):145–5.
27- Meppelink R, de Bruin EI, Wanders-Mulder FH, Vennik CJ, Bogels SM. Mindful Parenting Training in Child Psychiatric Settings: Heightened Parental Mindfulness Reduces Parents' and Children's Psychopathology. Mindfulness. 2016 Jun; 7(3):680-689.
28- Singh NN, Lancioni GE, Winton ASW, et al. Mindful Parenting Decreases Aggression and Increases Social Behavior in Children With Developmental Disabilities. Behavior Modification. 2007;31(6):749-771.
29- Singh NN, Lancioni GE, Winton AS, Singh J, Curtis WJ, Wahler RG, McAleavey KM. Mindful parenting decreases aggression and increases social behavior in children with developmental disabilities. Behav Modif. 2007 Nov;31(6):749-71.
30- Singh NN, Lancioni GE, Winton ASW, Singh J, Singh AN, Adkins AD, Wahler RG. Training in mindful caregiving transfers to parent-child interactions. Journal of Child and Family Studies. 2010;19:167–174.
 31- Potharst ES, Boekhorst MGBM, Cuijlits I, et al. A Randomized Control Trial Evaluating an Online Mindful Parenting Training for Mothers With Elevated Parental Stress. Front Psychol. 2019;10:1550.
 32- van der Oord S, Bögels SM, Peijnenburg D. The Effectiveness of Mindfulness Training for Children with ADHD and Mindful Parenting for their Parents. J Child Fam Stud. 2012;21(1):139-147.
33- Singh NN, Lancioni GE, Karazsia BT, Myers RE, Hwang YS, Anālayo B. Effects of Mindfulness-Based Positive Behavior Support (MBPBS) Training Are Equally Beneficial for Mothers and Their Children With Autism Spectrum Disorder or With Intellectual Disabilities. Front Psychol. 2019;10:385.
34- Dykens EM, Fisher MH, Taylor JL, Lambert W, Miodrag N. Reducing distress in mothers of children with autism and other disabilities: a randomized trial. Pediatrics. 2014 Aug;134(2):e454-63.
35- Bögels SM, Hellemans J, van Deursen S, Römer M, van der Meulen R. Mindful parenting in mental health care: Effects on parental and child psychopathology, parental stress, parenting, coparenting, and marital functioning. Mindfulness. 2014;5(5):536–551.
 36- فضلی، نرجس؛ سجادیان، ایلناز. "اثربخشی آموزش فرزندپروری ذهن آگاهانه بر مشکلات رفتاری کودک و استرس والدگری مادران دارای فرزند مبتلا به اختلال نقص توجه ـ بیش‌فعالی". مجلۀ دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، (17)2 ،1395 :35-26. Bottom of Form
37-  معمار، ا. "اثربخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر خود تنظیمی عاطفی، ذهن‌آگاهی بین فردی و بهزیستی روانی مادران و مشکلات رفتاری دختران نوجوان". پایانامۀ دکتری روان‏شناسی عمومی. دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز. 1394.
38-  غضنفری، فیروزه؛ حسینی رمقانی، نسرین السادات؛ مرادیانی گیزه رود، سیده خدیجه؛ پناهی، هادی. "اثربخشی برنامۀ آموزشی فرزندپروری مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اضطراب، تعارض والد-فرزند و خوداثرمندی والدگری در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال لجبازی نافرمانی". مجلۀ افق دانش، ، (23)3، 1396 :۲۱۳-218.
39-  دلاور، علی. روش تحقیق در روان‏شناسی و علوم تربیتی. تهران : نشرویرایش. 1381.
40- ﻣﯿﻨﺎﯾﯽ، اصغر. ﮐﺘﺎﺑﭽﻪ راﻫﻨﻤﺎی ﻓﺮمﻫﺎی ﺳﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﻨﺠﺶ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ آﺧﻨﺒﺎخ. (اﻧﻄﺒﺎق و ﻫﻨﺠﺎرﯾﺎﺑﯽ). ﺗﻬﺮان: ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪۀ ﮐﻮدﮐﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ. 1385.
 41- Arnold DS, O'Leary SG, Wolff LS, Acker MM. The Parenting Scale: A measure of dysfunctional parenting in discipline situations. Psychological Assessment. 1993;5:137–144.
42- Rhoades KA, O'Leary SG. Factor structure and validity of the parenting scale. J Clin Child Adolesc Psychol. 2007 Apr-Jun;36(2):137-46.
43- نجاتی، امین؛ موسوی، رقیه؛ روشن، رسول؛ و محمودی قرایی، جواد. "اثربخشی مداخلات گروهی مبتنی بر رابطه والد کودک (CPRT) بر بهبود فرزندپروری مادران کودکان 8 تا 11 ساله مبتلا به اختلال بیش فعالی کمبود توجه". مجله روان‏شناسی بالینی، (8)1، 1395: 49-37.
44- Gouveia MJ, Carona C, Canavarro MC, and Moreira H. Selfcompassion and dispositional mindfulness are associated with parenting styles and parenting stress: The mediating role of mindful parenting. Mindfulness. 2016; 7:700–712.
 45- Han ZR, Ahemaitijiang N, Yan J. et al. Parent Mindfulness, Parenting, and Child Psychopathology in China. Mindfulness. 2019.
46- قسامی، مریم؛ امیری، شعله؛ کلانتری، مهرداد؛ طالبی، هوشنگ. "نقش عوامل مادرانه در شکل‌گیری مشکلات رفتاری کودکان: تلویحاتی در فرزند‌پروری". مجلۀ روان‌شناسی بالینی و شخصیت، در دست چاپ.
47- Dearing KF, Gotlib IH. Interpretation of ambiguous information in girls at risk for depression. J Abnorm Child Psychol. 2009 Jan;37(1):79-91.
 48- Williams K & Wahler R. Are Mindful Parents More Authoritative and Less Authoritarian? An Analysis of Clinic-Referred Mothers. Journal of Child and Family Studies. 2009; 19.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار