طراحی و اعتباریابی الگوی ارتقاءِ بهزیستی سالمندان بر مبنای تجارب زیسته و بررسی اثربخشی آن بر بهزیستی روان‌شناختی سالمندان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه سنجش و اندازه گیری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه: درک مفهوم بهزیستی از دیدگاه سالمندان و مشخص کردن عوامل مهم آن می‌‌‌تواند نقش بسزایی در افزایش کیفیت و رضایت خاطر در دوران سالمندی داشته باشد. هدف پژوهش حاضر «طراحی و اعتبار یابی الگوی ارتقاءِ بهزیستی سالمندان بر مبنای تجارب زیسته و بررسی اثربخشی آن بر بهزیستی روان‌شناختی سالمندان» بوده است.
روش: در این مطالعه از روش پدیده‌شناسی توصیفی برای جمع‌آوری داده‌ها و از روش «کلایزی» برای تحلیل داده‌ها در بخش کیفی استفاده شده است. تعداد مشارکت‌کنندگان بر اساس اشباع نظری بیست سالمند زن و مرد ساکن در استان تهران بود. اطلاعات از طریق مصاحبه عمیق نیمه‌ساختار‌یافته جمع‌آوری شد. داده‌های ‌‌‌به دست آمده ‌برای تبیین عوامل بهزیستی در دوران سالمندی مورد تحلیل قرار گرفت. برنامه حاصل‌شده از مرحله کیفی جهت ارتقاءِ بهزیستی سالمندان به شش سالمند داوطلب بر اساس طرح تک موردی AB آموزش داده شد و نتایج از طریق پرسشنامه بهزیستی «ریف» مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه‌وتحلیل داده‌های ‌‌‌کمی در طی روش‌های شاخص تغییر پایا، تحلیل دیداری و معناداری بالینی با استفاده از فرمول درصد بهبودی و روش‌های ناهمپوش ‌برای مشخص شدن اثربخشی برنامه صورت پذیرفت
نتایج: پنج مضمون از یافته‌ها در بخش کیفی استخراج شد که شامل سرزندگی، سلامتی و پویایی، رشد و غنای فردی، روابط بین فردی، نیرومندی ‌است ‌‌‌. تحلیل داده‌ها نشان داد که برنامه بهزیستی به دست آمده برای چهار نفر از داوطلبین این برنامه دارای اثربخشی ‌است ‌‌‌. لازم به ذکر است در طرح‌های تک‌آزمودنی هنگامی پژوهشگر می‌‌‌تواند از احتمال رابطه کاربردی بین متغیر وابسته و مداخله صحبت بکند که این رابطه حداقل برای سه شرکت‌کننده ‌‌‌تکرار شود.
بحث و نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این پژوهش می‌‌‌تواند برای استفاده بسیاری از روان‌شناسان، مشاوران و متخصصان حوزه سالمندی در زمینه نحوه مشاوره و آموزش سالمندان در ‌برای افزایش بهزیستی سالمندان مورد استفاده قرار بگیرد. علاوه بر آن مسئولین و متولیان امر سالمندی می‌‌‌توانند با عملی نمودن برنامه بهزیستی سالمندان، بهزیستی را در جامعة سالمندی گسترش بدهند که این امر خود باعث کاهش اثرات نامطلوب پیری و شادابی و نشاط بیشتر در بین آنان می‌‌‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing and validating the model of promoting the well-being of the elderly based on lived experiences and investigating its effectiveness on the psychological well-being of the elderly.

نویسندگان [English]

  • Mahdi Vafanoush 1
  • Kyomarth Farah Bakhsh 2
  • Hossein Salimi Bejstani 2
  • Noor Ali Farrokhi 3
1 PhD Student in Counseling, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Counseling Department, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor of Measurement and Measurement Department, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Introduction: Understanding the concept of well-being from the perspective of the elderly and identifying its important factors can play a significant role in increasing the quality and satisfaction of the elderly. The purpose of the current research was "to design and validate a model for promoting the well-being of the elderly based on lived experiences and to examine its effectiveness on the psychological well-being of the elderly".
 Method: In this study, the descriptive phenomenology method was used to collect data and the Claysey method was used to analyze the data in the qualitative part. The number of participants was based on theoretical saturation of twenty elderly men and women living in Tehran province. Data were collected through semi-structured in-depth interviews. The obtained data were analyzed to explain the well-being factors in old age. The program obtained from the qualitative phase to improve the well-being of the elderly was taught to six elderly volunteers based on the AB single-case plan, and the results were evaluated through the RIF well-being questionnaire. Quantitative data analysis was done during the methods of stable change index, visual analysis and clinical significance using the recovery percentage formula and non-overlapping methods to determine the effectiveness of the program.
Results: Five themes were extracted from the findings in the qualitative section, which include vitality, health and dynamism, Personal growth and enrichment, interpersonal relationships, and strength. Data analysis showed that the welfare program obtained for four volunteers of this program is effective. It should be noted that in single-subject designs, when the researcher can talk about the possibility of a functional relationship between the dependent variable and the intervention, this relationship is repeated for at least three participants.
Discussion and conclusion: The results of this research can be used by many psychologists, counselors and experts in the field of geriatrics in the field of how to advise and educate the elderly in order to increase the well-being of the elderly. In addition, the officials and trustees of the elderly can expand the welfare in the elderly society by implementing the elderly welfare program, which will reduce the adverse effects of aging among them and make them more cheerful and energetic.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • psychological well-being
  • old age
  • lived experiences

مراجع

  1.  

    1. صادقی، فاطمه. بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی ادراک شده و ابعاد بهزیستی روان‌شناختی در سالمندان مرد و زن مراجعه‌کننده ‌‌‌به فرهنگسرای سالمندی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، 1389
    2. سازمان بهداشت جهانی (2021). Decade Of Healthy Ageing 2021- 2030 . https://www.who.int

     

     

    1. Compton, W.C. Towards A Tripartite Factor Structure of Mental Health: Subjective Well-being, Personal Growth, and Teligiosity, The Journal of Psychology. 2001; 135: 486–500.
    2. احمدپور، مژگان؛ برجعلی، احمد؛ اسکندری، حسین؛ فرخی، نورعلی. تدوین و آزمون مدل بهزیستی ‌روان‌شناختی افراد بر اساس مؤلفه‌های شخصیت با واسطه‌گری هویت قومی در تالش. روان‌شناسی بالینی و شخصیت 1399: (۱۶) ۱
    3. فرشاد، محمدرضا؛ کلانتر کوشه، سیدمحمد؛ فرح‌بخش، کیومرث. نقش بهزیستی ‌روان‌شناختی در ارتقاء سلامت روانی خانواده، دومین کنفرانس ملی توسعة پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران. 1394
    4. Ryff, C. D. & Singer, B. H. Know thyself and become what you are: A eudaimonic approach to psychological well-being. In A. Delle Fave (Ed.), The exploration of happiness: Present and future perspectives (2013).(pp. 97–116). Springer Science + Business Media
    5. Ryff CD. Psychological well-being revisited: Advances in the science and practice of eudaimonia. Psychotherapy and Psychosomatics 2014; 83(1):10–28.
    6. Springer KW, Pudrovska T, Hauser RM. Does Psychological Well-Being Change with Age? Longitudinal Tests of Age Variations and Further Exploration of the Multidimensionality of Ryff's Model of Psychological Well-Being. Soc Sci Res. 2011 Jan 1;40(1):392-398
    7. Wood AM, Joseph S. The absence of positive psychological (eudemonic) well-being as a risk factor for depression: a ten year cohort study. J Affect Disord. 2010 May;122(3)

    10.Pachana, N. & Laidlaw, K. Oxford Handbook of Geropsychology. Oxford: Oxford University Press. 2012

    1. نوفرستی، اعظم؛ روشن چسلی، رسول؛ فتی، لادن؛ حسن‌آبادی، حمیدرضا؛ پسندیده، عباس. نتایج مقدماتی روان‌درمانی مثبت‌گرای توسعه‌یافته مبتنی بر خیرباوری در افزایش شادکامی، رضایت از زندگی و بهزیستی روان‌شناختی در افراد افسرده غیر بالینی، نشریه روان‌شناسی بالینی و شخصیت، ۱۳۹۷: ۱۶ (۱) ۷-۲۰
    2. Maldonado Briegas JJ, Sánchez Iglesias AI, Ballester SG, Vicente Castro F. The Well-Being of the Elderly: Memory and Aging. Front Psychol. 2020 May 26;11:778.
    3. Hellström Muhli, Ulla & Svensson, Ann-Marie. Well-being in Old Age: A Question of Both Continuity and Change. 10.5772/intechopen.68680. 2017

    14- عرب‌زاده، مهدی. فراتحلیل عوامل مؤثر در سلامت روان سالمندان، فصلنامه پژوهش در سلامت ‌روان‌شناختی. ۱۳۹۵; ۱۰ (۲): ۴۲-۵۲

    1. Damasio, B. F. Melo, R. L. P. & Silva. E. Meaning in life, psychological well-being and quality of life in teachers. Paidéia, 23(54), 2013. 73-82.
    2. معتمدی، عبدالله؛ برجعلی، احمد؛ صادق‌پور، مریم. پیش‌بینی بهزیستی ‌روان‌شناختی سالمندان براساس توان مدیریت استرس و حمایت اجتماعی. سالمند: مجله سالمندی ایران. ۱۳۹۷: ۱۳ (۱): ۹۸-۱۰۹
    3. Brar, Reetinder. Kaur,Jagjiwan. Isha, Sharma. Mental Health of Elderly As Related To Their Well Being And Self Esteem, International Journal of Humanities and Social Science Invention,2013. 2(11), 42-44
    4. سهرابی، مهدی؛ عابدان‌زاده، رسول؛ شتاب بوشهری، ناهید؛ پارسایی، سجاد؛ جهانبخش، حمیده. ارتباط بین بهزیستی ‌روان‌شناختی و استحکام روانی در سالمندان: نقش میانجی فعالیت بدنی. سالمند: مجله سالمندی ایران. ۱۳۹۵: ۱۱ (4) (۵۳۸-۵۴۹)
    5. Bar-Tur L. Fostering Well-Being in the Elderly: Translating Theories on Positive Aging to Practical Approaches. Front Med (Lausanne). 2021;8:517226. Published 2021 Apr 9. doi:10.3389/fmed.2021.517226
    6. Willig, C. & Rogers, S. The Sage Handbook of Qualitative Research in Psychology. Sage Publications.2017
    7. رنجبر، هادی؛ حق‌دوست، علی‌اکبر؛ صلصالی، مهوش؛ خوشدل، علیرضا؛ سلیمانی، محمدعلی و بهرامی، نسیم. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های ‌‌‌کیفی: راهنمایی برای شروع. مجله دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران (annals of military and health sciences research)، 10(3 (مسلسل 39))، 238-250.
    8. Gast, D. L. & Spriggs, A. D. (2010). Visual analysis of graphic data. In D. L. Gast (Ed.), Single subject research methodology in behavioral sciences (pp. 199–233). New York, NY: Routledge.
    9. رامبد، معصومه. مصاحبه: معمول‌ترین روش جمع‌آوری داده‌ها در تحقیق کیفی. مجله علوم پزشکی صدرا، ۱۳۹۷: ۶ (۴): ۳۰۳-۳۱۶
    10. Wendt, Oliver. Research on the use of manual signs and graphic symbols in autism spectrum disorders: A systematic review. In P. Mirenda & T. Iacono (Eds). 2009
    11. Parker, R. I. & Vannest, K. An improved effect size for single-case research: Nonoverlap of all pairs. Behavior Therapy,2009. 40(4), 357–367.
    12. Ryan, R. M. & Deci, E. L. From ego depletion to vitality: Theory and findings concerning the facilitation of energy available to the self. Social and Personality Psychology Compass,2008. 2(2), 702–717
    13. Putwain, D. V. Connors, L. Symes, W. & Douglas-Osborn, E. Is academic buoyancy anything more than adaptive coping? Anxiety, Stress and Coping, 2011. 3, 1-10.
    14. Ryan, R. M. & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, 141–166
    15. Lee, Kab-Sook, & Lim, Wang-Kyu. Effects of the Leisure Activity and Social Support of the Elderly on Their Psychological Well-Being,2012. 12(10), 291–306.
    16. Ho, H.C. Elderly volunteering and psychological well-being. International Social Work,2017. 60(4), 1028–1038.

    ۳۱. صالح منیجه، هیوا؛ پاپی، شهاب؛ صحاف، رباب؛ عباسی اصل، مجتبی؛ رامشینی، مریم؛ رصافیانی، مهدی و همکاران. پیش‌بینی ادراک از پیری بر اساس خوش‌بینی در بین سالمندان شهرستان قم. سالمند: مجله سالمندی ایران ۱۳۹۸; ۱۴ ۴: ۴۶۱-۴۵۰

    1. Geiger PJ, Morey JN, Segerstrom SC. Beliefs about savoring in older adulthood: Aging and perceived health affect temporal components of perceived savoring ability. Pers Individ Dif. 2017;105:164-169. doi:10.1016/j.paid.2016.09.049

    33.Smith JL, Hanni AA. Effects of a Savoring Intervention on Resilience and Well-Being of Older Adults. J Appl Gerontol. 2019 Jan;38(1):137-152

    1. Visser, M. Wijnhoven, H. A. H. Comijs, H. C. Thomése, F. G. C. F. Twisk, J. W. R. & Deeg, D. J. H. A Healthy Lifestyle in Old Age and Prospective Change in Four Domains of Functioning. Journal of Aging and Health, 2019, 31(7), 1297–1314
    2. Johnson, M. Bengston, V. Coleman, P. & Kirkwood, T. The Cambridge handbook of age and ageing. USA: Cambridge University Press. 2005

    36.Zhang SC, Tao FB, Ueda A, Wei CN, Fang J. The influence of health-promoting lifestyles on the quality of life of retired workers in a medium-sized city of Northeastern China. Environ Health Prev Med. 2013 Nov;18(6):458-65. doi: 10.1007/s12199-013-0342-x. Epub 2013 May 23. PMID: 23700274; PMCID: PMC3824729.

    ۳۷. شهنازی، حسین؛ سبحانی، آمنه؛ چرکزی، عبدالرحمان. بررسی ارتباط بین ابعاد مختلف سبک زندگی با کیفیت زندگی سالمندان. دانشگاه علوم پزشکی سبزوار. 1397؛25(3):363-370.

    1. Masiero, Stefano & Musumeci, Alfredo. Rehabilitation Medicine for Elderly Patients, a further note. Biology, Engineering and Medicine.208. 3. 10.15761/BEM.1000S1006.

     

    1. جورکش، سارا؛ نظری، رسول؛ طاهری، محسن. الگوی ورزش سالمندی ایران: رویکرد داده بنیاد. مطالعات مدیریت ورزشی (پژوهش در علوم ورزشی). 1398؛11(55):35-58.
    2. Chang, E.C. & Yang, H. Personal and family growth initiative as predictors of study engagement in Chinese and American college students: Is there any evidence for group differences. Journal Personality and Individual Differences, 2016. 102, 186–189.
    3. Gladman JRF. Personal growth and development in old age-a clinician's perspective. Age Ageing. 2019 Jan 1;48(1):8-10.
    4. Cahoon CG. Depression in older adults. Am J Nurs. 2012 Nov;112(11):22-30; quiz 31.
    5. Linley, P.A. & Harrington, S. Playing to Your Strengths. Psychologist, 2006. 19 (2), 86-89
    6. 44. عطایی، مائده؛ فرهادی، مهران؛ رشید، خسرو. تدوین مدل ساختاری برای تبیین بهزیستی روان‌شناختی بر مبنای نیرومندی ایگو و ابعاد منفی نگرش به زمان. مجله اصول بهداشت روانی 1400: (۲۳) ۳.
    7. Slezáčková, A. (2012). Character Strengths and Well- Being in European Students. In 3. International Conference on Positivism: Foundation for Human Dimension, Amity University Rajasthan, India
    8. روزبهانی، حدیث؛ پورصمد، عبدالله (1394). ارتباط بین توانمندی خانواده‌ها در مراقبت از سالمندان و حس خودکارآمدی آن‌ها‌ در شهرستان دشتی در سال 1394 (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد واحد مرودشت، شیراز
    9. روانی‌پور، مریم؛ صالحی، شایسته؛ طالقانی فریبا؛ عابدی، حیدرعلی. توانمندی در دوران سالمندی: یک بررسی کیفی. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران ۱۳۸۷; ۱۴ (۴): ۴۵۳-۴۴۷
    10. صادقی، عباس؛ عالی محمدی، اشکان؛ محمودی تبار، مینا؛ دیناروند، رضا؛ درگاهی، زهرا. اثربخشی واقعیت درمانی با رویکرد اسلامی بر فشارهای روانی، سلامت معنوی و راهبردهای مقابله با استرس زنان سرپرست خانواده. مطالعات اسلامی ایرانی خانواده ۱۴۰۰: ۱ (۱): ۷۱-۷۶
    11. Cowlishaw S, Niele S, Teshuva K, Browning C, Kendig H.”Older adults’ spirituality and life satisfaction: A longitudinal test of social support and sense of coherence as mediating mechanisms.” Ageing Soc; 2013. 33(7):1243–62.

      ۵۰. ورعی، پیام؛ مؤمنی، خدامراد؛ مرادی، آسیه. پیش‌بینی بهزیستی ‌روان‌شناختی بر اساس نگرش به دین و اضطراب مرگ در مردان سالمند مرکز نگهداری نیمه‌وقت شهر کرمانشاه. پژوهش در دین و سلامت، 1397: ۴ (۲): ۵۴-۶۸
    12. Skinner, Ellen. A Guide to Constructs of Control. Journal of personality and social psychology.1996. 71. 549-70. 10.1037/0022-3514.71.3.549.
    13. Vik, K; Nygard, L; Borell, L; & Josephson, S. (2008). Agency and engagement: older adult's

    ecperiences of participation in occupation during home based rehabilitation. Revue

    Canadienne D' Ergotherapie, 75(5), 262-271.

    1. Chen Y, Feeley TH. Social support, social strain, loneliness, and well-being among older adults. Journal of Social and Personal Relationships. 2013; 31(2):141–61. doi: 10.1177/0265407513488728
    2. Almira L, Hanum L, Menaldi A. Relationship with children and the psychological well-being of the elderly in Indonesia. SAGE Open Medicine. January 2019. doi:10.1177/2050312119836026
    3. صدرالهی، علی. جامعه‌ شناسی و مبانی بهداشت سالمندی، تهران: نشر جامعه نگر. 1395
    4. Esgalhado G, Reis M, Pereira H, Afonso RM. [Influence of social support on the psychological well-being and mental health of older adults living in assisted-living residences (Portuguese)]. International Journal of Developmental and Educational Psychology. 2010; 1(1):267-78.
    5. Choi, Namkee & Kim, Jinseok. The Effect of Time Volunteering and Charitable Donations in Later Life on Psychological Wellbeing. Ageing and Society.2011. 31. 590 - 610. 10.1017/S0144686X10001224.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار